کاسه طنینی: تقریبا کروی شکل و تو خالی است و در سطح بالایی آن دهانهای باز وجود داردکه بر آن پوست کشیده میشود و خرک روی پوست قرار میگیرد. سطح بیرونی کاسه اغلب با قطعاتی از صدف یا استخوان تزیین می شود. در ساخت بعضی کمانچه های محلی پشت کاسه نیز باز است که صدا دهی قوی تری دارد.
پوست: دهانه از قسمت نازک پوست عمل آمده چهارپایان از جمله آهو، بز و بره انتخاب میشود.
خرک: معمولا از جنس چوب یا استخوان معمولا به طول ۴ و ارتفاع ۲ سانتی متر است و با پایه کوچک خود روی پوست کاسه قرار میگیرد. خرک را کمی کج قرار میدهند، به صورتی که طول سیم اول را کمتر و طول سیم چهارم را زیادتر کنند. روی خرک شیارهای کم عمقی وجود دارند که فاصله سیمها را نسبت به هم ثابت نگه میدارند.
دسته: دسته کمانچه مانند لوله تو پر از چوب است به طول تقریبی ۲۵ و قطر تقریبی ۳ سانتی متر به حالت مخروط وارونه ساخته میشود. دسته که فاقد دستان بندی است از یک طرف به کاسه و از طرف دیگر به سر پنجه ختم میشود.
سر پنجه: در ابتدای طول دسته قرار دارد و از جنس چوب است. سطح رویی آن تو خالی است و ۴ گوشی ۲ به ۲ در طرفین آن قرار دارند. در قسمت بالایی سرپنجه، زایدهای به نام صراحی، تاج یا تنگ قرار دارد که به طول ساز میافزاید.
گوشیها: کمانچه ۴ عدد گوشی به تعداد سیمهای ساز و به صورت میخ سر پهن از جنس چوب دارد که ۲ به ۲ در طرفین سر پنچه قرار گرفتهاند.
شیطانک: استخوان یا چوب باریک و کم ارتفاعی است به عرض دسته که بین سر پنجه و دسته قرار دارد و سیمها از روی شیارهای کم عمق آن عبور میکنند و به گوشیها میروند.
سیمگیر: قطعهکوچکی از چوب یا فلز است که در انتهای بدنه کاسه نصب و گره یک سر سیمها به آن بسته میشود.
تعداد و جنس سیمها: کمانچه دارای ۴ سیم با ضخامتهای متفاوت است. استفاده آکورد کامل سیمهای ویلون برای کمانچه معمول است.
وسعت: وسعت معمول صدای کمانچه نزدیک به ۳ اکتاو است و به علت وجود کوکهای مختلف و عدم وجود دستان بندی، تمامی فواصل موسیقی ملی (پرده، نیم پرده و ربع پرده) در این ساز قابل اجرا هستند.
نت علامتی است که صداهای موسیقی بهوسیله آن مشخص و نوشته میشوند. نتها با اسامی « دو - ر - می - فا - سُل - لا - سی » نامگذاری میشوند. الفبای موسیقی از هفت نت تشکیل میشود و برای نگارش آنها از دو سیستم میتوان استفاده کرد. سیستم اول:
Do - Re - Mi - Fa - Sol - La - Si
و سیستم دوم
C - D - E - F - G - A - B
میباشند. در کشور ایران از سیستم اول استفاده میشود.
پنج خط حامل: پنج خط افقی با فاصلههای معین و موازی هستند که نتها در رو و لابهلای آنها قرار میگیرند. با نامهای مشخص و شمارهگذاری خطوط.
همچنین فواصل از پایین به سمت بالا میباشند.
در سمت چپ خطوط حامل علامت کلید سُل قرار میگیرد که نام و موقعیت صدای نتها را معین میکند. در موسیقی کلیدهای مختلفی بهکار برده میشوند اما برای نتنویسی سنتور فقط از کلید سُل استفاده میشود و بدین ترتیب نتی که روی خط دوم حامل قرار میگیرد سُل نامیده میشود و بقیه نتها نسبت به نت سُل شناخته میشوند.
وسعت صدای سنتور 9 خرک و ترتیب قرارگرفتن نتها در روی خطوط حامل به شرح زیر است.
|
فا می ر دو سی لا سُل فا می |
|
فا می ر دو سی لا سُل فا می |
|
فا می ر دو سی لا سُل فا می |
در سنتور نتها در سه قسمت به نامهای سیمهای زرد (پزیسیون اول)، سیمهای سفید (پزیسیون دوم) و سیمهای پشت خرک (پزیسیون سوم) تقسیم شدهاند که هر پزیسیون شامل 9 خرک میباشد و خرکها را از پایین به بالا میشمارند و در هر طرف سنتور سیمهای زرد و سفید 2 سری 9 تایی خرک وجود دارد که از روی هر خرک 4 سیم (یکصدا) عبور کرده است که نشانگر یک نت میباشد. در هر پزیسیون نام نتها به ترتیب زیر میباشد (از چپ به راست):
فا می ر دو سی لا سُل فا می 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ® شماره خرک |
که نت می و فا در هر پزیسیون دو بار تکرار میشود. خرکهای اول و دوم و خرکهای هشتم و نهم هر پزیسیون در هر سه پزسیسون به همین ترتیب نامگذاری میشوند.
سیمهایی که در سنتور استفاده میگردد دو نوعند:
1- سیمهای زرد
2- سیمهای سفید
قطر سیمها 38 تا 40 میکرون است که برای قسمت راست سنتور سیمهای فولادی زرد رنگ و برای قسمت چپ از سیمهای فولادی سفیدرنگ استفاده میشود.
در مطلب زیر در مورد تحقیقات دانشمندان بر روی زنانی که موسیقی گوش داده اند بوده است که این اثر موسیقیایی تاثیر بسیار زیادی در کاهش و یا افزایش فشار خون در خانم های باردار بوده است.
تحقیقى که اخیرا در موسسه مکس پلنک آلمان انجام شده است، نشان مىدهد که گوش دادن به موسیقى، در دوران باردارى واکنشهاى عمیقترى در مادر ایجاد مىکند. محققان دریافتند که افزایش یا کاهش فشار خون پس از گوش دادن به موسیقى،
در زنان باردار بیشتر از زنان دیگر بود. آنها کلیپهاى ١٠ تا ٣٠ ثانیهاى براى تعدادى از زنان باردار و غیر باردار، پخش کردند. نظر زنان باردار نسبت به خوب یا بد بودن موسیقىها شدیدتر از زنان دیگر بود و افزایش فشار خون در آنها نشان مىداد که اثر موسیقى بر زنان باردار زیاد است.
به احتمال زیاد علت این امر سطح بالاى هورمون استروژن در این دوران است. استروژن، بر روى سیستم واکنشى مغز اثر مىگذارد و باعث مىشود مغز نسبت به خوشایند یا ناخوشایند بودن موسیقى واکنش شدیدترى نشان دهد.
به علاوه باردارى باعث بروز تغییرات بىشمارى در بدن مىشود که ممکن است در این موضوع دخالت داشته باشند. بر اساس مطالعات انجام شده، گوش دادن به موسیقى ملایم در دوران باردارى، باعث آرامش اعصاب و بهبود گردش خون
در بدن مادر مىشود. خیلى از متخصصان به زنانى که قصد دارند به روش طبیعى زایمان کنند، توصیه مىکنند که به هنگام زایمان، به همان موسیقى که در دوران باردارى با آن آرامش مىگرفتند، گوش دهند تا درد کمترى احساس کنند.
با چنگ خود رفتاری همچون دوست صمیمی خود داشته باشید. بدنه این دوست ارزشمند و حساس تماما از چوب ساخته شده که ساختاری بسیار شبیه به پوست شما دارد. هرگونه تغییرات دمایی و آب و هوایی محیط به سادگی بر شرایط انقباض و انبساط این ساز تاثیر میگذارند. نگهداری از چنگ یکی از اصولی است که باید در کنار نوازندگی بیاموزید.
قرار گرفتن در معرض گرمای شدید و مستمر و یا شرایط آب و هوای خشک به سادگی صدمات جبرانناپذیری را به این ساز قیمتی وارد میآورند. خشک شدن و به وجود آمدن شکاف و ترک در سطح پوسته و چوب بدنه و همچنین واکنش لاک الکل و چسب بهکار رفته در این ساز از پیش پا افتادهترین مشکلات شرایط جوی نامطلوب میباشند. مشکلاتی که در صورت بروز در سیستم چنگ به سادگی مرطوب کردن دستهای خشک با استفاده از کرم مرطوب کننده برطرف نخواهند شد. بنابراین در نظر داشته باشید شرایط جوی خشک و سرد به همان میزان برای چنگ شما مضر خواهد بود که آب و هوای گرم و مرطوب. در نهایت برای گرفتن بهترین نتیجه در تامین شرایط استاندارد برای ساز خود تلاش کنید ساز را در محیطی نگه دارید که خود شما بهترین حس را از نظر دمایی و عوامل آب و هوایی خواهید داشت.
بهعنوان یک قانون کلی میتوان در یک جمله گفت که پیانو باید از منابع تولید گرما، سرما، نور آفتاب، گرد و غبار و رطوبت تا حد امکان دور نگه داشته شود. پس سعی کنید چنگ را از منابع حرارتی مانند بخاری، رادیاتور، شوفاژ و شومینه دور نگه دارید. در مجاورت کولرهای گازی، خنک کنندهها و سیستمهای سرمایشی نیز نمیتواند مکانی ایدهال برای این ساز حساس و ظریف در نظر گرفته شود. برای پیدا کردن یک جای مناسب برای چنگ لازم است که در مورد دمای هوا و محیطی که میخواهید ساز را در آن نگه دارید کاملا دقت کنید. نکته حائز اهمیت در مکان قرار دادن چنگ بهره بردن از دمای ثابت و غیرمتغیر است. چنگ نباید جایی باشد که دمای شب و روز آن با هم تفاوت بسیاری داشته باشد. برای نگهداری اصولی و افزایش طول عمر چنگ خود عزم خود را جزم کنید تا اتاقی را انتخاب نمایید که دمای سیستم گرمایی آن در زمستان پایین و در تابستان خیلی گرم نباشد. دمای ثابتی حدود ۲۰ درجه سانتیگراد و درصد رطوبت بین ۵۰ تا ۶۰ درصد مناسبتترین دما برای نگهداری این ساز محسوب میشود. میتوانید برای اطمینان خاطر یک رطوبتسنج خریداری کرده و به دیوار بچسبانید تا از میزان رطوبت و دمای روزانه اطلاع داشته باشید.
نور آفتاب لذت بخش است، اما چنگ هیچ علاقهای به آفتاب گرفتن ندارد. سازی بسیار زیبا و گران قیمت تهیه کرده و میخواهید از نواختن آن در کنار پنجره و رو به طبیعت زیبا بهره ببرید. تصوری خیال انگیز اما ممنوع!! تابش مستقیم نور خورشید و گرمای حاصل از این تابش حتی برای چند روز میتواند مضرترین عامل در فرسایش ساز شما باشد. خشک شدن چوب بدنه و پریدگی رنگ پولیش سطح ساز از نتایج قرار دادن چنگ کنار پنجره و رو به آفتاب میباشد. اگر بههر دلیل مجبور به این کار بودید سعی کنید با استفاده از پردههای ضخیم اثر فرسایشی محیط را به حداقل برسانید. همچنین سعی کنید از باز نمودن این پنجره در فصل تابستان و زمستان به دلیل تغییرات ناگهانی هوا خودداری نمایید.
هرچند ممکن است مسئله بسیار پیشپا افتادهای بهنظر برسد اما در نظر داشته باشید قبل از استفاده از این ساز بسیار زیبا و قیمتی حتما دستهای خود را تمیز کنید. چربی و ناپاکیهای موجود در سطح دستها بهسادگی اثرات مخربی را بر سطح پولیش و سیمهای چنگ شما خواهند گذاشت. سعی کنید تا حد ممکن چنگ خود را از وجود هرگونه گرد و غبار پاک کنید. هر روز ویا حداکثر یک روز در میان زمان مشخصی را به تمیز کردن چنگ با پارچه ای نرم و خشک اختصاص دهید.
دستمالهای مخصوص برند Swiffer انتخاب مناسبی برای این کار میباشند. شما باید همهی شیارهای موجود روی بدنه چنگ را از گرد و غبار پاک کنید و کیفیت این امر بستگی کاملی به چگونگی سطح پولیش ساز شما خواهد داشت. برای هر کدام از پولیشهای روکش طلا یا برنز دستورالعملهای ویژهای را باید مد نظر داشته باشید.
مراحل غبارزدایی ساز خود را با استفاده از یک قلمموی نرم همچون یک مسواک یا قلمموی رنگ شروع کرده و در صورت نداشتن این وسیله میتوانید مدادهایی را که در انتهای خود دارای پاککن میباشند جایگزین کنید. تکه پارچه تمیز و نرمی را دور پاککن ته مداد پیچیده و به آرامی و ظرافت در گودیهای داخل شیارها حرکت دهید. اگر در رستوران به کار نوازندگی مشغول هستید، برای پاک کردن چربی حاصل از محیط اطراف میتوانید از مقدار بسیار کمی محلول صابون کتان و آب استفاده نمایید. مراقب باشید رطوبت پارچه شما فقط در حدی باشد که پارچه را نمناک کرده باشد و نه خیس! پارچه نمناک خود را فقط بر سطح چوب ساز خود بکشید. ساز شما نباید خیس شده و یا پس از تمیز کردن لکههای رطوبت روی آن قابل مشاهده باشد. بلافاصله پس از استفاده از پارچه نمناک، یک تکه پارچه نرم و خشک را روی تمام سطح ساز خود کشیده و بدنه ساز را به این وسیله جلا دهید. یک کهنه ویا تیشرت پنبهای یا نخی مناسبترین گزینه میباشد.
در نهایت شدیدا توصیه میشود در مواقعی که از ساز خود استفاده نمیکنید کاور محافظ را همواره بر روی آن قرار داده و تا حد امکان از نشست گرد و غبار بر سطح ساز جلوگیری نمایید.
به منظور تجربه صدایی خوب و ایدهآل و همچنین افزایش طول عمر ساز خود باید تنظیم کوک چنگ خود را طی زمانبندی منظم و دقیق مدنظر داشته باشید و برای این کار باید حتما از مهارت و تجربه تکنسین متخصص این کار بهره ببرید.
دوره زمانی کوک ساز شما بسته به چگونگی نگهداری و رعایت شرایط استاندارد ساز و نحوه استفاده شما از چنگ، متغیر است. اما به طور کلی:
چنگنوازان حرفهای و دانشجویان رشته چنگنوازی: سالی یک بار بهطور منظم
چنگنوازان معمولی: هر دو سال یک بار
چنگنوازان مبتدی و غیرحرفهای: هر سه سال یک بار